Lawenda – uprawa, pielęgnacja, odmiany. Jak dbać o lawendę, aby kwitła jak najdłużej?

Pochodzenie i wygląd

Lawenda – Lavendula, to wiecznie zielony krzew, należący do rodziny jasnotowatych. Obejmuje około 40 gatunków. Pochodzi z rejonów Morza Śródziemnomorskiego. Jednak zasięg gatunku obejmuje obszar od Wysp Kanaryjskich po Somalie i Indie. Nie tak dawno była to roślina uprawiana głównie na południu Europy, gdzie zresztą cały czas są jej największe plantacje. Hodowana jest tam na skalę przemysłową. 

Początki uprawy lawendy sięgają czasów antycznych. Była ceniona już w starożytnym Egipcie. Jej kwiaty wykorzystywano do mumifikowania zwłok. W starożytnej Grecji ceniono jej walory smakowe, a starożytni Rzymianie wierzyli w jej lecznicze działanie. Wykorzystywali ją do prania oraz jako olejek do kąpieli. 

Krzewy lawendy osiągają wysokość do 1,5 m. W naszym klimacie dorastają do metra wysokości. Kwitną bardzo obficie. Kwiaty pojawiające się na łodydze są niewielkie, ale obsypują ją na długości nawet do 15 cm, tworząc charakterystyczne kłosy. Ma wąskie, szarozielone liście. Jej łodygi w drugim roku ulegają zdrewnieniu co znaczy, że stają się sztywne, tracą swoją elastyczność. 

Właściwości i zastosowanie

Lawenda ma bardzo szerokie zastosowanie. Wykorzystywana jest do celów leczniczych, w kosmetyce oraz dekoracyjnie.

Od wieków wykorzystywana jest jako naturalny środek uspokajający, wyciszający, ułatwiający zasypianie, czyli działa kojąco na układ nerwowy. Zawiera między innymi polifenole, dlatego polecana jest osobom, które borykają się z problemami układu pokarmowego. Ma również działanie silnie antybakteryjne. Inhalacje z lawendy wspierają układ oddechowy w czasie infekcji, a herbata z lawendy polecana jest przy migrenach czy bólach menstruacyjnych. 

Dodatkowo jej działanie antybakteryjne i przeciwzapalne wykorzystywane jest w kosmetyce do walki z problemami skórnymi, w szczególności z trądzikiem. Jest także naturalnym preparatem, który pomaga w przypadku osłabionych, wypadających włosów.

Co więcej, zawarte w niej olejki eteryczne odstraszają komary i inne insekty np. kleszcze. Wystarczy postawić doniczkę z lawendą w pobliżu wejścia do domu, czy drzwiach tarasowych, a nieproszone owady nie będą wchodziły do domu. Bardzo ważne jest to, że wabi pożyteczne owady: motyle, pszczoły (produkują miód wrzosowy) i trzmiele.  

Suszona lawenda, powieszona w szafie skutecznie wytępi mole ubraniowe a dodatkowo sprawi, że będzie w niej pięknie pachnieć. 

Olejek pozyskiwany z lawendy dodaje się do różnych kosmetyków m.in. mydeł, szamponów.

Warto też pamiętać, że to roślina jadalna. Wspaniale nada się do wzbogacenia potraw z mięsa, ryb, sałatek. Można z niej przyrządzić nalewkę lawendową.

Lawenda – odmiany

Lawenda jest rośliną bardzo różnorodną, liczącą około 40 gatunków, w obrębie których wyróżnia się wiele odmian, różniących się między sobą m.in. rozmiarem, barwą (kwiatów i liści) oraz odpornością na mróz. Aby wybrać odpowiednią dla siebie musimy odpowiedzieć sobie na pytanie, jakie mamy oczekiwania. Dostępne są lawendy kulinarne, przy których ważniejsza jest zawartość olejków eterycznych niż kwestie wizualne. Są też niezwykle ozdobne lawendy, które pomogą zrealizować marzenie o pięknym lawendowym ogrodzie.

W Polsce najczęściej uprawiane są trzy gatunki tych krzewów: 

• Lawenda wąskolistna
• Lawenda pośrednia
• Lawenda francuska 

Dwie pierwsze są mrozoodporne, francuską sadzimy raczej w donicach i zazwyczaj jako roślina jednoroczna.

Lawenda wąskolistna

Lawenda wąskolistna (Lavandula angustifolia L.) to najbardziej znana i najczęściej występująca odmiana lawendy w Polsce. Osiąga około 70 cm wysokości. Charakteryzuje się wzniesionymi, od dołu drewniejącymi pędami, zakończonymi kłosowatymi kwiatostanami w kolorze niebisko-fioletowym. Ma liście zimozielone, wąskie, pokryte kutnerem. Po przekwitnięciu jej kwiatostany trzeba przyciąć, aby zakwitła ponownie, choć już nie tak spektakularnie. 

Przeczytaj też:  Zabiegi pielęgnacyjne roślin domowych

Lawenda wąskolistna występuje w kilku odmianach. Do najbardziej popularnych należy:

• “Hidcote” jest to najbardziej popularna w Polsce, osiągająca 40-50 cm, charakteryzuje się zwartym pokrojem. Jej mocno ciemnofioletowe kwiaty osadzone są na krótkich pędach i mają intensywny zapach. Wytrzymuje nawet duże mrozy, dlatego może rosnąć na terenie całej Polski, przez co często jest sadzona na plantacjach.
• “Munstead” jest rozłożysta, dosyć niska. Ma nieco kuliste kwiaty, w kolorze niebiesko fioletowym, osadzone na średniej długości pędach, o silnym, przyjemnym zapachu. Najwcześniej spośród wszystkich odmian rusza z wegetacją. Jest mrozoodporna i bardzo dobrze wytrzymuje w kapryśnym polskim klimacie. 
• “Rosea” charakteryzuje się blado różowymi kwiatami. Dorasta do ok 40 cm, tworzy zwarte kępy.  

• “Beate” jeżeli ma zapewnione odpowiednie warunki, to bardzo szybko rośnie, osiąga około 60cm wysokości. Starsze rośliny przybierają charakterystyczny pokrój układający się w literę “V”. Ma ciemnofioletowe kwiaty, osadzone na dość długich pędach, dlatego wykorzystywana jest w rękodzielnictwie przy tworzeniu bukietów. Mrozoodporna, radzi sobie w gruncie bez okrywania. Jeszcze jedną z jej cech charakterystycznych są bardziej zielone liście niż u innych odmian lawendy wąskolistnej.

Lawenda pośrednia

Lawenda pośrednia (Lavandula x intermedia) to hybryda lawendy wąskolistnej z szerokolistną. Jest to odmiana wieloletnia, odporna na mróz, najczęściej wykorzystywana do upraw na plantacjach. Osiąga większe rozmiary niż lawenda wąskolistna czy francuska. W ciepłych miejscach dorasta nawet do metra wysokości. Ma intensywne zielone liście, które kontrastują z jasnofioletowymi kwiatami. Występuje w kilku odmianach:

• “Grosso” to królowa lawend na plantacjach, ponieważ jest niezwykle aromatyczna, ma długie kwiatostany, które przetwarza się na olejki czy susz do torebek zapachowych, kulek na mole. Tworzy duże zwarte kule, które dorastają do 70 cm średnicy. Bardzo obficie kwitnie ciemnofioletowymi kwiatami. Jest mrozoodporna.
• “Platinum nico” odmiana świetnie daje sobie radę w polskim klimacie. Posiada długie, ciemne kwiatostany o mocnym zapachu, z dużą zawartością olejków eterycznych. Świetnie nadaje się zarówno na plantacje, jak i do uprawy amatorskiej w ogrodzie.
• “ Dutch Mil” posiada szaro srebrzyste liście. Ma delikatny zapach i długie łodygi z jasnymi, dosyć dużymi kwiatami, dorastającymi do 60 cm.

Lawenda francuska

Lawenda francuska (Lavandula stoechas) często nazywana hiszpańską lub arabską. Przywędrowała do nas z Francji, a ponieważ w Polsce panuje inny klimat to nie jest ona w stanie zimować w ogrodzie, tylko w pomieszczeniu. Dlatego polecana jest do uprawy w donicach. Nie potrzebuje częstego podlewania, ale jest niezwykle wrażliwa na wiatr oraz inne niedogodne warunki atmosferyczne. Jest to najrzadziej hodowana u nas lawenda, choć ostatnio z powodu coraz cieplejszych zim zaczyna pojawiać się jej coraz więcej. Podobna jest do lawendy wąskolistnej, jednak ma szersze, szarozielone liście. Kwiaty lawendy francuskiej charakteryzują się inną budową: ich kształt jest beczułkowaty. Mają barwę fioletową, liliową, rzadziej białą. Rozwijają się na szczytach pędów, wykształcają charakterystyczne skrzydełka. Roślina ta występuje w kilku odmianach:

• “Bella Rosa” ma piękne różowe kwiaty,
• “Snowman”, “Snow Bunny” – te odmiany mają białe kwiaty i podsadki,
• “ Bandera Purple”, “Castillano Violet” – ciemnofioletowe kwiaty i różowe podsadki,
• “Javelin blue”, “Madrid blue” odmiany kwitnące na niebiesko

Pielęgnacja i uprawa

Lawendę można hodować z nasion lub kupić gotowe sadzonki. Uprawa lawendy nie jest szczególnie skomplikowana, trzeba tylko wiedzieć czego potrzebuje. W naturze lawenda rośnie w miejscach suchych, słonecznych czy na zboczach wzgórz. Jeśli zapewnimy jej odpowiednie warunki, czyli jak najbardziej zbliżone do naturalnych, to nie powinniśmy mieć problemów z jej uprawą. 

Przeczytaj też:  Podstawy uprawy sansewierii

Najważniejszy jest wybór stanowiska, powinno być słoneczne, najlepiej od południowej lub zachodniej strony. Posadzona w cieniu będzie rozwijała się źle i słabo kwitła (albo w ogóle nie zakwitnie). 

Podłoże odpowiednie do uprawy lawendy powinno być żyzne, bogate w wapń  o odczynie zasadowym lub obojętnym. Kwaśne podłoże jest wręcz zabójcze dla lawendy. Dodatkowo ziemia musi być dobrze przepuszczalna, można ją rozluźnić piaskiem. Lawenda nie lubi stać w wodzie. Lepiej ją posadzić w miejscu suchym niż mokrym. Najczęstszym błędem w uprawie lawendy to właśnie jej przelanie. 

Należy pamiętać o umiarkowanym podlewaniu i nawożeniu specjalnym nawozem do lawend od kwietnia do sierpnia oraz przycinaniu co najmniej raz w roku.

Lawendę sadzi się w ziemi obok siebie w odległości 30-40 cm. Roślina kwitnie od czerwca do października.

Jeżeli lawenda jest uprawiana w doniczkach czy skrzyniach na balkonie, to nie różni się ona za bardzo od uprawy w ogrodzie. Najważniejsze, żeby donica miała odpowiedni drenaż z grubego keramzytu lub żwiru, a ziemia była rozluźniona piaskiem i miała odczyn zasadowy. Wtedy podłoże będzie dobrze przepuszczalne, a w donicy nie będzie zalegała woda, której lawenda nie lubi. Roślinę podlewamy umiarkowanie. Donice należy ustawić w słonecznym miejscu.

Najczęstszymi chorobami lawendy są choroby grzybowe, które wynikają albo ze zbyt gęstych nasadzeń, albo z wilgotnej gleby, w której zostały posadzone rośliny. Mogło się też zdarzyć, że zakupione sadzonki były już zainfekowane. Należy wtedy jak najszybciej zastosować jeden ze środków ochrony roślin przeznaczony do ziół. Dobra wiadomość jest taka, że z powodu intensywnego zapachu wszelkie insekty najczęściej omijaj lawendę.

Rozmnażanie i cięcie lawendy

Najbardziej polecanym sposobem na rozmnażanie lawendy i zarazem najszybszym, jest rozmnażanie wegetatywne, czyli poprzez ukorzenianie sadzonek pędowych. Nowe rośliny, jeśli wszystko zostanie przeprowadzone prawidłowo, będą kwitły już w tym samym roku i oczywiście będą wyglądać jak egzemplarz mateczny. Sadzonki pobiera się w lipcu lub sierpniu. Są to krótkie, wierzchołkowe odcinki pędów, ale tylko tych, na których nie ma kwiatów. Sadzonki odcina się lub odłamuje u podstawy z kawałkiem piętki lub obcina się je z drewniejącą częścią pędu. Powinny mieć co najmniej 10 cm długości. Należy oczyścić je od dołu z liści. Przydatny jest także ukorzeniacz, czyli środek, który poprawia i przyspiesza proces tworzenia nowych korzeni. Rośliny można ukorzenić w wodzie, ale bardziej poleca się wstawienie do lekkiej, przepuszczalnej ziemi. Wystarczy podłoże ogrodowe, wymieszane z piaskiem. Całość powinna zostać przykryta lekką włókniną, najlepiej dość przewiewną. Rośliny muszą mieć dużo wilgoci, by powstały korzenie, więc lepiej chronić ziemię w doniczce przed przesychaniem.

Cięcie lawendy

Jednym z najważniejszych zabiegów, aby lawenda dobrze rosła, była zdrowa i długoletnia jest jej cięcie. Jeśli nie będziemy tego robić, stanie się bezkształtna, zdrewniała z kilkoma kwiatami. Co do zasady trzeba ją przyciąć raz w roku, ale lepsze efekty uzyskamy robiąc to dwa razy w roku. Należy pamiętać, żeby robić to w pogodny dzień, w którym nie pada deszcz, żeby nie narażać rośliny na choroby grzybowe.

Młode, jeszcze nierozkrzewione pędy lawendy trzeba skracać o połowę w pierwszym roku wzrostu, co pozwoli na szybsze wypuszczenie nowych pędów u podstawy i stworzenie pięknej, gęstej korony. Na przełomie marca i kwietnia przycina się natomiast chore lub nadmiernie wybujałe gałązki. Pozostałe przycinane są w taki sposób, by nadać jej regularny kształt i pobudzić nowe pędy do wzrostu. Należy pamiętać, by lawendę przycinać regularnie i nie dopuszczać do jej nadmiernego zdrewnienia.

Ważną wskazówką jest to, aby przycinać ją o 1/3 wysokości pędów, a także usunąć przekwitnięte,  marniejące i niezdrewniałe kwiaty. Roślina formułowana jest w kule. 

Cięcie lawendy na wiosnę 

Wiosenne cięcie należy wykonać wczesną wiosną – druga połowa marca do kwietnia. Roślina musi być jeszcze w stanie spoczynku. Jeżeli zrobimy to za późno to istnieje ryzyko, że świeżo zawiązane pąki kwiatowe zostaną uszkodzone. 

Letnie cięcie

Cięcie lawendy przeprowadzane jest w lipcu lub sierpniu. Polega na przycinaniu przekwitających kwiatostanów i bezlistnych łodyg, co pobudza roślinę do ponowne kwitnienie. Sprawia, że się zagęszcza i nabiera ładnego kształtu, ponieważ nie traci energii na zawiązywanie nasion, dlatego jest ono tak ważne.

Jesienne cięcie lawendy

Jesienne cięcie trzeba wykonać w połowie września, ale tylko wtedy, kiedy kwiatostan przekwitnie. Nie należy z nim zwlekać, żeby nie narazić rośliny na wychłodzenie i choroby.  Jeśli lawenda powtarza kwitnienie wtedy z przycięciem czekamy do wiosny.

Z czym komponować lawendę? 

Lawenda pięknie wygląda solo posadzona w postaci pasów, dużych kęp. Świetnie sprawdzi się  na obwódki rabat, jak i na jej kwitnący wypełniacz. 

Można ją też komponować z różnymi roślinami. Sprawdzonym towarzystwem dla lawendy są zioła i róże. Lawenda posadzona przed różą zakrywa mniej okazały dół rośliny i stanowi ładne tło dla jej kwiatów.

Dobrze wygląda w ogródkach skalnych oraz koło krzewów: berberysów czy bukszpanów. 

Sprawdzonym pomysłem jest sadzenie jej z szałwią omszoną, Ponieważ mają podobne wymagania. Świetnie będzie wyglądała z astrami, nagietkami czy złotnicą żółtą, z którymi stworzy ciekawą, kontrastującą aranżację.

FAQ:

Czy lawenda jest wieloletnia? 

Tak, lawenda to roślina wieloletnia, która po zimie ponownie zakwitnie. Trzeba pamiętać, że nie każda odmiana jest mrozoodporna. Z tego względu nie da się jej uprawiać w gruncie, ale można w donicy. Należy ją tylko przestawić z balkonu do domu. 

Kiedy kwitnie lawenda?

Lawenda kwitnie w okresie od czerwca do października. 

Jaka ziemia do lawendy?

Lawenda potrzebuje ziemi przepuszczalnej, dobrze zdrenowanej, najlepiej o odczynie zasadowym. Można ją rozluźnić piaskiem.

Kiedy sadzić lawendę?

Najlepszym czasem na sadzenie lawendy do gruntu jest okres od początku kwietnia do pierwszych dni października. 

Dlaczego lawenda usycha?

Lawenda usycha najczęściej z powodu gnicia korzeni, czego powodem jest zbyt częste podlewanie lub posadzenie jej w złej ziemi, co powoduje, że korzenie są cały czas zalane. Inną  przyczyną może być brak słońca, co prowadzi do tego, że roślina przestaje kwitnąć a z czasem może zacząć usychać. 

Jeżeli uprawiamy lawendę w doniczce to pamiętajmy, że woda z małej powierzchni szybciej paruje i wtedy trzeba ją podlewać trochę częściej, żeby roślina nie uschła z jej braku.  

Jak wygląda lawenda?

Lawenda to zimno zielony krzew, który w naszym klimacie dorasta do metra wysokości.  Ma wąskie szarozielone liście. Niewielkie kwiaty obsypują łodygę na długości do 15 cm, tworząc charakterystyczne kłosy. Łodygi w drugim roku sztywnieją tj. ulegają zdrewnieniu.

Czy lawenda odstrasza komary?

Tak, potwierdzono naukowo, że zawarty w olejku lawendowym linalool odstrasza komary. Wytwarza silny zapach, przyjemny dla ludzi, ale odstraszający insekty. Jego działanie jest bardziej skuteczne we wnętrzach – w 2009 roku przeprowadzono testy, z których wynika, że olejek lawendowy w pomieszczeniach odstrasza komary w 93%, a na zewnątrz – około 53%. 

Która lawenda jest najładniejsza? 

Obecnie za najładniejszą i najszybciej rosnącą lawendę uznawana jest odmiana “Grosso”. Jednak wybór jest bardzo duży i każdy znajdzie swoją najładniejszą. 

Co można posadzić obok lawendy?

Lawenda dobrze komponuje się z różnymi roślinami. Dobry towarzystwem są zioła, róże, szałwia omszona, ostróżka, astry, nagietek i wiele inne. Trzeba tylko pamiętać, aby zapewnić lawendzie dobrą przestrzeń do wzrostu i unikać zbyt gęstych nasadzeń, bo tego lawenda nie lubi.