Dzbanecznik, Nepenthes
Pochodzenie
Nepenthes należy do rodziny dzbanecznikowatych (Nepenthaceae). Liczne gatunki dzbaneczników występują głównie w Azji Południowo-Wschodniej, ale swym zasięgiem obejmują też zachodnią część Madagaskaru i wschód Australii. Rośliny z rodzaju Nepenthes rosną jako typowe epifity na konarach drzew albo jako rośliny naziemne w postaci lian pełzających po podłożu lub wspinających się na drzewa.
Gatunki i odmiany
Dzbaneczniki są roślinami owadożernymi, to znaczy, że odżywiają się owadami i innymi drobnymi zwierzątkami, które wpadną w organy -pułapki. Za pułapki służą im liście przekształcone w dzbanki.
Dzbanki w górnej części wyposażone są w wieczka z gruczołami zapachowymi. Górny brzeg dzbanka jest zgrubiały i gładki z którego owady ześlizgują się do wnętrza dzbanka, skąd już nigdy nie mogą powrócić. Na dnie dzbanka znajduje się ciecz zawierająca enzymy trawienne. Roślina zwabia owady zapachem nektaru.
Rodzaj Nepenthes obejmuje około 70 gatunków, ale tylko kilka z nich nadaje się do uprawy w mieszkaniach.
Najpopularniejszym gatunkiem w uprawie doniczkowej do mieszkań jest Nepanthes alata (dzbanecznik oskrzydlony). W naturalnych warunkach jest lianą długości nawet do 4 m. Rośnie jako typowy epifit, ale może się też zakorzenić w podłożu. Jego dzbanki mają kształt cylindrów, u dołu lekko rozszerzone, w środkowej części lekko przewężone. Dzbanki długości do 25 cm w kolorze zielonym z różowymi przebarwieniami.
Inny gatunek uprawiany przez ogrodników to Nepenthes ventricosa (dzbanecznik rozdęty). W naturze jest lianą długości do 2 m. Jego dzbanki są najszersze w górnej części i mają wyraźnie widoczne przewężenie w połowie wysokości. Górny brzeg dzbanka jest szeroki i zabarwiony na czerwono.
W uprawie jest też wiele mieszańców, które są wytrzymalsze i często bardziej dekoracyjne od gatunków wyjściowych. Jednym z mieszańców jest Nepenthes x hybr. wytwarzający dzbanki długości do 30 cm o barwie zielonożółtej, wewnątrz z czerwonymi plamkami i kasztanowym brzegiem.
Pielęgnacja i uprawa
Do dobrego wzrostu dzbanecznik potrzebuje przez cały rok: dużo światła (ale nie lubi bezpośredniego nasłonecznienia), dużo świeżego powietrza i wilgotną atmosferę. Temperatura pokojowa 18-22oC. Rośliny należy często i obficie podlewać, potrzebują bowiem stałej, wysokiej wilgotności podłoża. Podlewać miękką wodą o temperaturze pokojowej. Trzeba też pamiętać o dolewaniu wody do dzbanków, tak by były wypełnione płynem mniej więcej do 1/3 wysokości. Do napełniania dzbanków używać wody destylowanej lub czystej deszczówki. Ponieważ dzbaneczniki lubią bardzo wilgotne powietrze, należy je często zraszać.
Raz na 5-6 tygodni podlać bardzo słabym roztworem mieszanki nawozowej bez zawartości wapnia. Zbyt obfite nawożenie hamuje powstawanie dzbanków.
Młode rośliny należy przesadzać co roku wiosną, starsze wystarczy raz na 2-3 lata. Starszą roślinę można przyciąć by pobudzić ją do wypuszczania bocznych pędów.
Dobrym podłożem będzie specjalna mieszanka ziemi do storczyków lub bromelii.
Dzbaneczniki rozmnaża się z nasion lub przez podział rośliny.
Gdzie przechowywać
Ze względu na zwisające dzbanki rośliny dzbanecznika uprawia się w wiszących doniczkach. W mieszkaniu doniczkę z rośliną można umieścić w witrynie okna wschodniego lub w pobliżu okna zachodniego.
Jednak najlepszym miejscem do uprawy dzbanecznika będzie typowe okno kwiatowe, które zagwarantuje roślinie odpowiednią atmosferę.
Ciekawostki
Literatura podaje, że gatunek Nepenthes rajah jest największym z rodzaju dzbaneczników. Duże dzbanki spoczywają na ziemi, a każdy dzbanek może pomieścić do 2 litrów płynu. W jego dzbankach mogą być strawione nie tylko owady, ale też karaczany, stonogi, skorpiony a podobno nawet myszy.
Kształt dzbanka jest cechą gatunkową, są dzbanki w kształcie pucharów, cylindrów, pękatych gąsiorków, a także kieliszków do wina lub szampana.
Dzbaneczniki są roślinami rozdzielnopłciowymi dwupiennymi, to znaczy, że na jednej roślinie tworzą się tylko kwiaty żeńskie albo tylko kwiaty męskie. Osobniki o kwiatach męskich tworzą więcej dzbanków i to one dominują w handlu.
Dzbaneczniki są roślinami owadożernymi, ale nie są drapieżnikami. Zwabiają ofiary zapachem nektaru i zawsze pozostają tylko bierną pułapką.
