Cytrusy – pochodzenie, gatunki i pielęgnacja
Pochodzenie
Cytrusy należą do rodziny rutowatych (Rutaceae). Rośliny cytrusowe pochodzą z subtropikalnych rejonów południowo-wschodniej Azji. Pierwsze egzemplarze drzewek lub krzewów cytrusowych pojawiły się wiele lat temu w zamożnych domach Europy zachodniej. Latem trzymano je w ogrodach, na zimę przenoszono do oranżerii. Zazwyczaj uprawiano wtedy drzewka pomarańczowe (Citrus sinensis), drzewka cytryny (Citron limon) i grejfruta (Citrus paradisi).
Od wieków różne gatunki cytrusów uprawiane są na licznych plantacjach w wielu krajach rejonu Morza Śródziemnego. Mieszkańcy zimniejszej strefy klimatycznej mogą podziwiać owocujące rośliny cytrusowe w ogrodach botanicznych i oranżeriach.
Od kilkunastu lat małe egzemplarze drzewek cytrusowych polecane są do uprawy w mieszkaniach.
Gatunki i odmiany
W latach osiemdziesiątych dwudziestego wieku wielką popularnością cieszyła się roślina “Cytryny skierniewickiej”, z gatunku Citrus limon var. ponderosa, sprowadzonego do Skierniewic przez prof. Szczepana Pieniążka oraz Citrus limon var. meyeri (cytryna Mayera) wydająca mniejsze owoce. Mnożone wegetatywnie cytryny zakwitały już w pierwszym roku uprawy. W czasach, gdy owoce cytryny w handlu były rzadko spotykanym rarytasem, posiadanie owocującego drzewka cytrynowego było marzeniem wielu ludzi.
Rośliny cytryn obydwu gatunków jako rośliny doniczkowe mogą obficie kwitnąć i owocować przez kilka lat.
Obecnie bardzo popularną rośliną cytrusową do uprawy w mieszkaniach jest Citrofortunella microcarpa. Jest to mieszaniec powstały ze skrzyżowania gatunków Citrus i Fortunella japonica (kumkwat). Citrofortunelle to małe drzewka cytrusowe oferowane również pod nazwą kalamondyna. Małe drzewka ze skórzastymi, ciemnozielonymi liśćmi, prawie przez cały rok kwitną i wydają owoce. Kwiaty występują na roślinie jednocześnie z owocami. Kwiaty pięknie pachną. Owoce utrzymują się na pędach przez kilka tygodni, a nawet kilka miesięcy. Owoce są jadalne. W handlu wśród roślin cytrusowych spotykany jest też kumkwat (Fortunella japonica), choć nie jest zaliczany do rodzaju Citrus, to wyglądem przypomina cytrusy. Kumkwaty to małe drzewka o ciemnozielonych liściach i kulistych, pomarańczowych owocach. Owoce kumkwata można spożywać ze skórką.
Pielęgnacja i uprawa
Cytrusy od wiosny do jesieni zaleca się podlewać obficie, zimą – oszczędnie. Należy jednak unikać przesuszania podłoża. Podlewanie wodą miękką. Od marca do sierpnia, raz w tygodniu podlać roztworem płynnego nawozu bez zawartości wapnia.
Przesadzać tylko w przypadku, gdy korzenie mocno przerosną bryłę korzeniową. Nie stosować dużych pojemników. Na dno doniczki koniecznie dać drenaż. Przesadzać wiosną. Podłożem – ziemia do kwiatów z dodatkiem torfu i piasku. W razie konieczności, można przyciąć pędy, ale ryzykujemy wtedy utratę części pąków kwiatowych. Rozmnażanie przez sadzonki pędowe, ale jest to raczej zadanie dla ogrodników, ponieważ do ukorzeniania potrzebna jest wysoka temperatura i wysoka wilgotność powietrza. Rośliny cytrusowe można też rozmnażać z nasion, ale rośliny powstałe z takiego rozmnażania rosną intensywnie i niestety rzadko kwitną, w zasadzie nigdy nie wydają owoców.
Stanowisko
Cytrusy przez cały rok potrzebują bardzo jasnego, a nawet bezpośrednio nasłonecznionego miejsca. Latem dobrze jest je wystawić do ogrodu w miejsce słoneczne, osłonięte od wiatru. Wiosną i latem dobrze się czują w temperaturze pokojowej. Zimą wolą temperatury niższe około 10-15oC. Przetrzymywanie w zbyt wysokich temperaturach zimą powoduje opadanie liści.
Ciekawostki
Cytryny były używane przez marynarzy jako lek na szkorbut, chorobę spowodowaną niedoborem witaminy C.
W przeciwieństwie do innych cytrusów, kumkwat ma jadalną skórkę, która jest słodka i soczysta, podczas gdy miąższ jest kwaśny.
Pomarańcze krwiste zawdzięczają swoją charakterystyczną, czerwoną barwę zawartości antocyjanów – tych samych pigmentów, które nadają kolor jagodom i wiśniom. Te antyoksydanty są korzystne dla zdrowia.
Większość cytrusów pochodzi z Azji Południowo-Wschodniej, a ich historia uprawy sięga tysięcy lat. Najstarsze cytrusy, takie jak pomarańcza czy mandarynka są przodkami większości współczesnych odmian cytrusów.
