Bonsai: sekrety uprawy i pielęgnacji miniaturowego drzewka

W tym miesiącu nasz dział porad ogrodniczych jest w całości poświęcony bonsai. O tym, czym są miniaturowe drzewka, jaką mają historię i jaka stoi za nimi filozofia, mogliście dowiedzieć się z wcześniejszych tekstów. Dziś czas na więcej szczegółów, dotyczących uprawy i pielęgnacji bonsai.

Ogólne rady dotyczące pielęgnacji bonsai

Nie istnieje jedna uniwersalna porada, dotycząca pielęgnacji bonsai. Każde drzewko powinno być traktowane indywidualnie i zgodnie z wymaganiami danego gatunku. Ważne, by gatunek, który wybierzecie sprawdził się w Waszym mieszkaniu i byście mogli zapewnić mu określone warunki. Dla początkujących polecam gatunki najmniej wymagające. One przy zachowaniu minimum zabiegów pielęgnacyjnych i odpowiednim stanowisku odwdzięczą się zdrowym i pożądanym wyglądem. Nie rzucajcie się od razu na trudne w utrzymaniu i kapryśne gatunki. Jeśli nie jesteście pewni, co kupujecie – pytajcie sprzedawców o radę. Uczulam, by kupować rośliny tylko w dobrych sklepach ogrodniczych albo u specjalistów. Są to bowiem egzemplarze prowadzone fachowo i posadzone w odpowiednim podłożu, z dobrze rozwiniętą bryłą korzeniową, która trzyma się doskonale w konkretnym naczyniu. A teraz czas przybliżyć ogólne zalecenia dotyczące pielęgnacji tych drzewek.

Stanowisko dla miniaturowego drzewka

Ważne jest, aby było jak najjaśniejsze. Oczywiście zależy to od gatunku, ale zakładam, że Wasze mieszkania nie są wystarczająco jasne, aby zapewnić im doskonałe warunki świetlne zbliżone do naturalnych. Starajcie się zapewnić im dobrze oświetlone miejsce, zwłaszcza zimą. Odstępstwem od tej zasady są letnie, upalne i słoneczne dni, gdy należy uważać z każdą rośliną, nawet taką, która kocha słońce. Nie wystawiajcie bonsai bezpośrednio na nagrzany parapet, zwłaszcza przy zamkniętym oknie. Wtedy rośliny należy cieniować. Jeśli jest taka możliwość – niech spędzają lato na zewnątrz, w przewiewnym miejscu, ale osłoniętym od silnego wiatru i ulewnego deszczu. Bonsai to małe dzieła sztuki, więc należy postarać się też o ich odpowiednią ekspozycję. Znajdźcie w Waszym domu takie miejsce, aby oprócz dobrych warunków świetlnych zapewnić im należytą wystawę. By dobrze się prezentowało, najlepiej ustawić naczynie z drzewkiem na wysokości wzroku.

Przycinanie bonsai

Przycinanie to jeden z głównych zabiegów, które wykonuje się w sztuce bonsai. Bez niego nie uzyskacie odpowiedniej formy, zagęszczenia i kształtu korony. Przycina się zarówno gałęzie, nowe pędy, jak i liście. Na początku Waszej przygody z bonsai przycinanie może wydawać się stresujące, ale nie bójcie się tego robić. Dzięki temu kształtujecie i zagęszczacie koronę drzewka. Dobrze jest znać wymagania Waszego konkretnego drzewka, bo nie ma jednoznacznej techniki i okresu cięcia dla wszystkich gatunków.

Warto jednak przybliżyć trzy podstawowe reguły przycinania gałęzi: usuwa się gałęzie za cienkie i wyrastające z pnia, krzyżujące się oraz jedną z gałęzi ustawionych naprzeciwlegle, czyli zachodzących na siebie. Wiosną należy usunąć również nowe pędy, aby roślina nie straciła zaplanowanego kształtu. Można je ucinać lub uszczykiwać. Sztuka przycinania wiąże się z określonymi stylami i formami bonsai. Nie sposób opisać tej techniki w kilku zdaniach. Zainteresowanych odsyłam więc do literatury specjalistycznej, gdzie pogłębicie swoją wiedzę na temat stylów bonsai, technik postarzania, tworzenia krajobrazów i różnych form.

Drutowanie bonsai

Drutowanie to owijanie konarów i gałęzi drzewek w celu nadania im pożądanego kształtu oraz prowadzenie ich w określonym kierunku. Chociaż może wydawać się czynnością nieprzyjemną dla rośliny, to jest bardzo ważna. Drutowanie przygotowuje roślinę do dalszego formowania. Drutem naginacie gałęzie i nadajecie im określony kierunek. Idealnie byłoby mieć na tym etapie plan, jak powinno wyglądać drzewko w przyszłości. Ważne jest, aby drutować zgodnie z zasadami sztuki bonsai, używać odpowiedniej grubości drutu do konkretnych grubości gałęzi i nie owijać nim zbyt mocno, gdyż szybko zacznie wrastać w korę drzewka. Na początek najlepiej zaopatrzyć się w miękki drut aluminiowy, który niewprawionym rękom daje możliwość poprawienia owej czynności. Drutowane bonsai należy regularnie obserwować i w razie wrastania drutu w korę usunąć go specjalnymi nożycami. Nie drutuje się cienkich gałązek i młodych niezdrewniałych pędów, ponieważ można je łatwo uszkodzić.

Podlewanie drzewka bonsai

Wszyscy wiemy, że bez wody roślina umrze. Ale zarówno niedobór, jak i nadmiar wody może być zabójczy dla rośliny. Zwłaszcza tej zminiaturyzowanej z pomniejszoną bryłą korzeniową. Ilość i częstotliwość podlewania jest też zależna od rodzaju podłoża, wielkości naczynia, w którym rośnie bonsai, wielkości rośliny, jej gatunku i stanowiska. Nie ma więc przepisu na idealne podlewanie. Trzeba po prostu dać roślinie wody wtedy, gdy tego potrzebuje. Najlepszym sposobem jest sprawdzenie wilgotności podłoża palcem lub drewnianym patyczkiem. Jeśli górna warstwa do 2 cm jest przeschnięta, to należy bonsai podlać. Japońscy mistrzowie polecają podlewanie dwa razy. Pierwszy raz należy zmoczyć podłoże tak, by woda przeciekała przez otwory drenażowe. Drugie podlewanie należy wykonać po kwadransie i też poczekać, aż woda będzie wylewać się przez otwory drenażowe. Do podlewania najlepiej używać spryskiwacza i robić to delikatnie, aby nie wypłukiwać podłoża. Jeśli używacie konewki, to najlepsza będzie taka z drobnym sitkiem na długim dzióbku. Najczęstszym błędem w podlewaniu bonsai jest podlewanie częste, ale małą ilością wody. Wtedy zwilża się tylko wierzchnią warstwę podłoża i tylko wierzchnie korzenie pobierają z niego wodę. Korzenie w głębi naczynia zwykle pozostają wtedy suche.

Jak nawozić bonsai?

Drzewka bonsai rosną w bardzo małych naczyniach, misach i donicach z minimalną ilością podłoża. W związku z tym nie mają zbyt wiele składników odżywczych. Jeśli nie będziecie ich odpowiednio nawozić, będą osłabione, niedożywione i mało odporne na choroby czy szkodniki. Istnieją specjalne gotowe nawozy do bonsai, które polecam na początku drogi z tymi drzewkami. Oczywiście różne są wymagania poszczególnych gatunków co do składników odżywczych, ale kompleksowy nawóz powinien na początek w zupełności wystarczyć. Należy nawozić zgodnie z zaleceniami producenta.

Przesadzanie

Przesadzanie ma na celu głównie wymianę podłoża i/lub naczynia, ale jest też znakomitą okazją do oceny stanu bryły korzeniowej i skrócenia korzeni. Korzenie przycina się, by pobudzić system korzeniowy do zagęszczania. Usuwajcie martwe części i obcinajcie korzenie boczne dookoła bryły, aby zmieściły się do nowego pojemnika, zachowując wolne miejsce dla warstwy drenażowej i odpowiedniej ilości podłoża. Nowy pojemnik powinien mieć otwory odpływowe. Przesadzanie najlepiej wykonać wiosną, gdy rośliny wybudzają się z okresu spoczynku. Oczywiście wszystko zależy od temperatury zimowania, stanu zdrowotnego rośliny i wielu różnych czynników, a przede wszystkim gatunku drzewka. Przy przesadzaniu powinno się przymocować bonsai do doniczki przy pomocy drutu. Dzięki temu będzie stabilnie trzymało się w naczyniu dopóki nie wytworzy mocniejszego systemu korzeniowego.

Jakie podłoże pod bonsai?

Kupując bonsai w specjalistycznym sklepie, możecie być pewni, że jest ono posadzone w odpowiednim podłożu. Jednak musicie liczyć się z tym, że z czasem roślinę będziecie musieli przesadzić i wymienić zużyte podłoże. Z racji tego, że w przypadku bonsai jest go mało, musi być dobrane idealnie. Podłoże do miniatur powinno cechować się przede wszystkim dobrą pojemnością wodną. Oznacza to, że powinno zatrzymywać wystarczającą ilość wody, ale jednocześnie nie może powodować jej zalegania. Krótko mówiąc – przepuszczalne, ale chłonne. Dobór podłoża zależy też od innych czynników. Przede wszystkim od gatunku, który będziecie uprawiać. Innego podłoża użyjecie do roślin liściastych, innego do iglastych. Trzeba zwrócić uwagę na pH, ekspozycję, wielkość doniczki. Ma to duży wpływ na szybkość przesychania podłoża. Bardzo ważna jest też frakcja podłoża i jej odpowiednie dobranie do danego gatunku. Najczęściej używane składniki w mieszankach podłoża to: akadama, kiryu, kanuma, pumeks, perlit, keramzyt, zeolit, czerwona lawa, żużel wulkaniczny, karuishi (skałka wapienna). W zależności od rodzaju bonsai używa się różnych mieszanek procentowych tych składników i różnych ich frakcji. Mniejsze rośliny będą wymagały drobniejszej frakcji substratu glebowego, a większe – posadzone w większej doniczce i wolniej przesychające – grubszej frakcji.

A już za tydzień w kolejnej poradzie dotyczącej roślinnych miniatur przedstawię Wam trzy gatunki, polecane dla początkujących. Zapoznam Was także z przyborami, niezbędnymi przy uprawie i pielęgnacji bonsai 🙂