Palmy – egzotyczne rośliny do wystroju wnętrz
Palmy
Rodzina Palmae, palmy – to podobnie jak trawy rośliny jednoliścienne. Ich cechą charakterystyczną jest pień, zwany kłodziną, najczęściej gruby u podstawy oraz w zależności od gatunku: pierzaste lub wachlarzowate liście. Pnie palmy nie mają bocznych konarów. Ich wzrost odbywa się w wyniku rozwoju pąka szczytowego zwanego „sercem palmy”. Z tego pąka wyrastają liście jeden po drugim. Stare liście z czasem opadają i w ten sposób dochodzi do wydłużania się kłodziny.
Rodzina Palmae obejmuje około 300 rodzajów i około 3 500 gatunków. Większość z nich rośnie w strefie tropikalnej, a nieliczne gatunki w klimacie podzwrotnikowym. Można je spotkać w lasach tropikalnych, nad brzegami mórz i na wysokich stokach górskich.
Liczne odmiany dekoracyjne, czyli tzw. palmy pokojowe stanowią również popularne uzupełnienie mieszkań oraz balkonów.
Różnorodne zastosowanie drzew palmowych
Drzewa palmowe mają duże znaczenie gospodarcze. Niektóre gatunki są wykorzystywane np. jako materiał budowlany dostarczając drewna palmowego czy dużych liści używanych na pokrycia dachowe. Inne znajdują zastosowanie jako surowiec do wyrobu włókna, oleju czy alkoholu, jak np. Areca catechu ze względu na zawarte w nasionach alkaloidy i garbniki służące do wyrobu używek. Jeszcze inne cenione są ze względu na wartościowe owoce.
• Bardzo cenną, pod względem gospodarczym, jest palma daktylowa (Phoenix dactylifera), uprawiana głównie dla pożywnych owoców, oleju, mleka, soku. Jedna kilkudziesięcioletnia roślina może wydać około 100 kg owoców rocznie.
• Palma kokosowa (Cocos nucifera) rodzi gigantyczne owoce, ważące kilka kilogramów. Te owoce to orzechy kokosowe z których otrzymujemy wiórki kokosowe, mleko kokosowe, masło kokosowe, a nawet wino. Z włókien orzecha wyrabiane są maty, chodniki, liny i sznury okrętowe, a także cenne podłoże ogrodnicze.
Inne palmy uprawiane są dla tłuszczu zawartego w ich owocach i nasionach, przerabianego na olej jadalny. Uprawiane w naszych mieszkaniach palmy doniczkowe to wywodzące się od nich odmiany dekoracyjne.
Palmy domowe – odpowiednie do uprawy w mieszkaniu
Wiele gatunków przystosowano do uprawy w pomieszczeniach i uznawane są za ekskluzywne palmy domowe. Większość uprawnych gatunków potrzebuje jasnego miejsca w pobliżu okna południowego lub zachodniego, ale są i takie, które dobrze rosną w środku pomieszczenia. W sprzedaży można znaleźć wiele gatunków palm o mniejszych lub większych wymaganiach klimatycznych, szybko lub wolno rosnących, do mniejszych lub dużych salonów.
Można wymienić kilka gatunków polecanych do uprawy w mieszkaniach. Najpopularniejsze palmy pokojowe wywodzące się głównie z Azji, Australii, Meksyku oraz Madagaskaru to m.in:
Areca catechu – w warunkach naturalnych rośnie w tropikalnej Azji i Australii. Polecana do uprawy nawet w niezbyt dużych pokojach, gdyż dzięki smukłemu pokrojowi nie zajmuje dużo miejsca. Lubi miejsca jasne i ciepłe, wilgotne powietrze i ciepłe podłoże. Wymaga systematycznego podlewania, a podłoże powinno być stale wilgotne. Nadmiar wody z osłonki należy usuwać, aby nie doprowadzić do zagniwania korzeni. Areka rośnie szybko, dorastając do 2-3 metrów wysokości; każdy następny liść jest wyższy od poprzedniego. Wiosną i latem, raz na 2-3 tygodnie, należy roślinę dokarmić nawozami do palm. Rozmnażana jest z nasion wysiewanych grupowo. Zdarza się, że nasiona utrzymują się długo na młodej roślinie. Nie należy ich usuwać, z czasem odpadają same. Uprawiana w warunkach domowych nie zakwita.
Chamaedora elegans – zwana palmą koralową, pochodzi z Meksyku. W naturze dorasta do 2 m wysokości, w mieszkaniu do około 1 m. Lubi miejsca półcieniste i cieniste, temperaturę pokojową, zimą nie niższą niż 14oC. Toleruje suche powietrze. W upalne dni można ją lekko zraszać. Latem podlewać obficie, od czasu do czasu nawozić. Zimą podlewanie należy dostosować do temperatury panującej w pomieszczeniu. Młode egzemplarze przesadzać w miarę potrzeby, stare rzadko. Preferuje wysokie doniczki palmowe. Rozmnażana jest z nasion. W domu może zakwitać. Jej kwiaty są raczej drobne i niepozorne, czasami wytwarza nasiona. Takie kwitnienie osłabia roślinę, lepiej więc wyciąć pęd kwiatowy nim zawiąże owoce. Jasny, żółknący kolor liści może oznaczać, że roślina stoi w zbyt nasłonecznionym miejscu lub jest niedożywiona.
Chryzolidocarpus lutescens – gatunek często mylony z Arecą, pochodzi z Madagaskaru. W mieszkaniu dorasta do 2 m, a w naturze nawet do 15 m. Lubi stanowiska ciepłe, jasne, ale nie bezpośrednio nasłonecznione i wysoką wilgotność powietrza. W pomieszczeniach z suchym powietrzem, szczególnie zimą, należy roślinę zraszać. Nie lubi przeciągów. Na gwałtowne zmiany temperatury reaguje żółknięciem liści.
Cocos nucifera – palma kokosowa, pochodzi ze strefy tropikalnej południowo-wschodniej Azji. W naturze dorasta do 30 m wysokości i może dożyć do 100 lat. Orzechy tej palmy mają długą zdolność kiełkowania, często przeniesione przez prądy morskie kiełkują na innym wybrzeżu. Jako roślina pokojowa dobrze czuje się w miejscu ciepłym, jasnym, ale nie bezpośrednio nasłonecznionym i o wysokiej wilgotności powietrza. Wymaga częstego zraszania oraz systematycznego nawożenia. Na niekorzystne warunki uprawowe reaguje zahamowaniem wzrostu i mogą się pojawić brzydkie plamy na liściach. Cieszy się dużą popularnością wśród konsumentów, kusi bowiem pięknym, dużym orzechem osadzonym u podstawy wyrastającej rośliny. Jednak ze względu na duże wymagania co do ciepła i wysokiej wilgotności powietrza w pomieszczeniach żyje krótko.
Howea – zwana Kencją, pochodzi z wysp Lorda Howe położonych w pobliżu Australii. W naturze dorasta do 12 m wysokości. To palmy pokojowe odporne na suche powietrze, lubiące miejsca zacienione – doniczka z powodzeniem może stać w środku pokoju. W miejscu nasłonecznionym, na liściach pojawią się żółto-brązowe plamy. Wymaga temperatury pokojowej, nie niższej niż 15°C. Zalecana stała wilgotność podłoża, trzeba systematycznie usuwać nadmiar wody z podstawki, bo jest wyjątkowo wrażliwa na stagnującą wodę. Brązowienie pnia wskazuje na zagniwanie korzeni, w dalszej perspektywie czasowej pojawią się plamy na liściach. Zaleca się przesadzanie tylko, jeśli to konieczne.
Mascarena – pień palmy kształtem przypomina butelkę. Pochodzi z wysp Maskareny położonych na Oceanie Indyjskim. W mieszkaniu rośnie wolno i dorasta do 1,5 m. Lubi dużo światła, ale nie lubi miejsc bezpośrednio nasłonecznionych. Wymaga temperatury pokojowej ok. 20°C. Wysoka wilgotność powietrza i ciepłe podłoże sprzyjają rozwojowi rośliny. Rozmnażana z nasion.
Palmy doniczkowe na balkon i do ogrodu
Niektóre palmy doniczkowe mogą także ozdobić nasz ogród lub przestrzeń balkonu. To odmiany, które pomogą stworzyć w wybranym miejscu niepowtarzalny klimat. Należą do nich:
Livistona – pochodzi z południowo-wschodniej Azji i Australii. To palma o wachlarzowatych liściach, popularna w uprawie pokojowej. Rośnie szybko i jest długowieczna. Lubi miejsca jasne z umiarkowaną temperaturą. Wiosną i latem należy systematycznie ją dokarmiać. Jasne, wyblakłe liście to znak, że roślina jest głodna. Latem z powodzeniem może stać w ogrodzie, w miejscu lekko zacienionym, osłoniętym od wiatru. Przesadzamy, gdy tego wymaga. Najczęstszą oznaką do przesadzania jest „wychodzenie rośliny z doniczki” – przyrastające od dołu korzenie wypychają roślinę do góry. Korzystnym będzie zastosowanie wysokich palmowych doniczek. Rozmnażana jest z nasion.
Rhapis – palma biczowa, pochodzi z tropikalnych lasów Azji Południowej. Może rosnąć w słabo oświetlonym miejscu. W zależności od gatunku dorasta do 1-2 m. Od wiosny do późnej jesieni dobrze się czuje w temperaturze pokojowej, zimą woli temperaturę niższą około 10°C, ale może też przezimować w wyższych temperaturach. Nie ma specjalnych wymagań, co do wilgotności powietrza. Latem trzeba podlewać obficie, zimą podlewanie dostosować do temperatury. Wiosna i latem dokarmiać raz na 2-3 tygodnie nawozami bogatymi w azot. Latem można roślinę wystawić do ogrodu w miejsce zacienione, osłonięte od wiatru. Przesadzać co 2-3 lata, wiosną.
Washingtonia – palma o wachlarzowatych liściach w naturze występuje w Arizonie, Meksyku, Kalifornii, gdzie dorasta do 20 m wysokości. W mieszkaniu może dorosnąć do 3 m. Potrzebuje dużo miejsca, jej liście rozkładają się do 2 m wszerz. Rośnie dość szybko. Preferuje miejsca widne do słonecznych, lubi wysoką wilgotność powietrza. Temperatura pokojowa, ale zimą woli niższą (ok. 10°C). Latem wymaga częstego, obfitego podlewania i systematycznego nawożenia raz na 2-3 tygodnie. Doradza się przesadzanie tylko w miarę potrzeby. Najlepszym podłożem będzie ziemia do palm z dodatkiem gliny. Latem można ją wystawić na zewnątrz w miejsce zacienione, osłonięte od wiatru.
Daktylowce – palmy do domu, które uwielbiają światło
Palma daktylowa Phoenix, czyli daktylowiec. Palma o pierzastych liściach, szeroko rozpowszechniona na kuli ziemskiej. Występuje na Wyspach Kanaryjskich, w Afryce Północnej, na Sumatrze, Tajwanie.
Z kilkunastu gatunków daktylowca rosnących w przyrodzie, w mieszkaniach najczęściej uprawia się:
• Phoenix canariensis – daktylowiec kanaryjski, roślinę o krótkim pniu i gęsto osadzonych liściach, dorastającą do 2 m wysokości.
• Do dużych pomieszczeń można polecić Phoenix dactylifera – daktylowiec właściwy, który w naturze dorasta do 20 m. Uprawiany w pomieszczeniach ma luźniejsze ułożenie liści niż Phoenix canariensis.
• Inny daktylowiec polecany do uprawy w pomieszczeniach, to Phoenix roebelenii – daktylowiec niski, który tworzy gęsty pióropusz z delikatnych, cieńszych liści niż ww. gatunki. Dorasta do 1 m wysokości, ale mocniej rozrasta się wszerz.
Wszystkie 3 ww. daktylowce lubią dużo światła, miejsca przy oknie południowym lub zachodnim. Daktylowce: kanaryjski i właściwy w okresie letnim preferują miejsca ciepłe, słoneczne; zimą natomiast wolą miejsca jasne, ale chłodne. Latem można je wystawić na zewnątrz w miejsce półcieniste, a nawet słoneczne – po stopniowym hartowaniu rośliny.
• Daktylowiec niski lubi ciepłe, wilgotne powietrze przez cały rok.
• Daktylowce lubią przyciasne doniczki, bez nadmiernego przesuszania i zalewania podłoża.
Decydując się na wybór jeden z opisanych w artykule odmian warto pamiętać, że palmy domowe to rośliny egzotyczne. Oznacza to, że do uprawy większości palm lepszym miejscem od mieszkania będzie oranżeria, czyli tzw. „ogród zimowy”.